Mediacja w centrach handlowych. Remedium na kryzys w rozwiązywaniu sporów wywołanych koronawirusem…?

W wielu krajach Unii Europejskiej przedsiębiorcy liczą straty spowodowane pandemią koronawirusa. Sytuacja dotyka szczególnie branże retail, w tym małych, średnich i dużych przedsiębiorców sektora centrów handlowych, który generuje ok. 30% wartości handlu detalicznego w Polsce i jest ważnym kontrybutorem do budżetu, zatrudniając ok. 650 tys. do 1mln. pracowników bezpośrednio i pośrednio.

Poszkodowani są tu zarówno najemcy centrów handlowych pozbawieni możliwości zarobkowania jak i właściciele tych centrów, których przychody znacznie spadły.

Kierunki roszczeń są przy tym różne, bo w sporze mogą pozostawać zarówno właściciele centrów handlowych z najemcami (np. o zwolnienie z czynszu za czas zamknięcia centrów), jak i najemców wobec państwa (np. w związku z niekonstytucyjnością wprowadzonych ograniczeń, który to problem jest obecny w wielu jurysdykcjach europejskich).

Przedsiębiorcy  przeglądają swoje kontrakty w poszukiwaniu klauzul związanych z siłą wyższą czy nadzwyczajnymi sytuacjami, toczy się także wiele dyskusji jak państwo w ramach pomocy publicznej może wesprzeć branże.

W takiej rzeczywistości biznesowej rodzi się pytanie jak rozwiązywać spory w sytuacji, w której nie działają sądy albo działają w mocno ograniczonym zakresie poprzez wprowadzony reżim sanitarny co oznacza nieraz wydłużony czas oczekiwania czy odwoływane wokandy.

Odpowiedzią na te czy inne bolączki przedsiębiorców są alternatywne metody rozwiązywania konfliktów, w tym mediacja gospodarcza. Każdy bowiem spór można rozwiązać w mediacji, która to z kolei może okazać się dość efektywnym narzędziem możliwym do użycia także w czasie pandemii.

Mediacja gospodarcza

Mediacja gospodarcza przeżywa w ostatnich latach w Polsce swoje odrodzenie. Mam tu na myśli głównie otoczenie legislacyjne mediacji, w tym szereg kolejnych nowelizacji przepisów prawa mających na celu zachęcenie przedsiębiorców do mediacji przedsiębiorców.

Mediacja to bardzo odformalizowana metoda rozwiązywania sporu w biznesie, która jest kilkukrotnie tańsza niż proces sądowy czy postępowanie arbitrażowe. Mediacja może być także prowadzona za pomocą różnych środków porozumiewania się na odległość (w drodze wideo- czy telekonferencji, a nawet pisemnie on-line). Do mediacji z udziałem mediatora może dojść bez ich bezpośredniego kontaktu, a więc – aktualnie – bez zagrożenia dla ich zdrowia.

Aby skorzystać z mediacji nie jest też potrzebna specjalna regulacja umowna pomiędzy stronami. Mediacja może się odbyć także bez szczególnego skierowania sądu kiedy to strony same decydują się na przeprowadzenie mediacji przez niezależnego, wybranego przez nich mediatora czy też niezależny, wyspecjalizowany ośrodek mediacyjny (tzw. mediacja prywatna).

Tak naprawdę, w drodze mediacji można nie tylko rozwiązać istniejący spór ale i „wymediować” szczególne warunki umowy w szczególnych okolicznościach jaką jest np. pandemia. Może to być istotne właśnie w sytuacji, w której strony zawierające umowę nie przewidziały pewnych okoliczności ich wykonywania jak np. wprowadzenie na terenie całego kraju stanu epidemii czy zagrożenia epidemicznego.

Klasyczna mediacja gospodarcza polega na udziale niezależnego mediatora gospodarczego w komunikacji pomiędzy stronami pozostającymi w sporze. Strony, niejako moderowane przez mediatora w postępowaniu mediacyjnym, dążą do wypracowania rozwiązania, które byłoby dla obu stron akceptowalne. Proces mediacji prowadzić więc powinien do sytuacji win-win.

Ugoda zastępuje wyrok

Praktyka pokazuje, że rozwiązanie wypracowane przez obydwie strony z pomocą mediatora w drodze mediacji gospodarczych jest zazwyczaj dobrowolnie przez nie realizowane i nie potrzeba żadnych środków przymuszających aby wypracowaną ugodę strony wdrożyły w życie. Warto jednak pamiętać, że ugodę wypracowaną w drodze mediacji gospodarczych można potwierdzić przed sądem. W takiej sytuacji mediator bądź pełnomocnicy stron zwracają się do sądu z prośbą o wyznaczenie terminu, podczas którego dochodzi do formalnego zatwierdzenia przez sąd ugody, która staje się tytułem egzekucyjnym, a więc zyskuje walor i moc prawną wyroku sądowego.

Szacuje się, że mediacja jest co najmniej dziesięciokrotnie tańsza od procesu sądowego. Być może właśnie ta aktualna, wyjątkowa sytuacja przyczyni się do większego wykorzystania mediacji gospodarczej w biznesie i przedsiębiorcy częściej będą sięgać po to narzędzie do rozwiązywania sporów.

Porównanie kosztów:  postępowanie sądowe vs. mediacja prywatna w ramach Międzynarodowego Centrum Mediacji (www.mcm.org.pl)

Wartość przedmiotu sporu: 3.000.000 zł

*koszty kalkulowane na podstawie danych World Bank publikowanych w raporcie Doing Business Report (Polska)

** koszt mediacji prywatnej w ramach Międzynarodowego Centrum Mediacji